نیمه تاریک دنیای فناوری بلای جان جامعه مدرن
می هاست: محصولات الکترونیکی که امروزه پیشرفتی روز افزون دارند، بعد از گذراندن دوره عمر خود، غیرقابل استفاده شده و به اصطلاح به زباله الکترونیکی بدل می شوند؛ این زباله ها امکان دارد به روش های نامناسب که تبعات محیط زیستی دارد، دفن یا سوزانده شوند، یا بعد از بازیافت صحیح دو مرتبه در چرخه تولید قرار بگیرند.
به گزارش می هاست به نقل از ایسنا، به علت پیشرفت روز افزون فناوری خیلی از محصولات الکترونیکی بعد از گذشت چند سال از تولیدشان منسوخ می شوند؛ زباله های الکترونیکی یا به اصطلاح e-waste مبین این گونه محصولاتی است که دیگر مورد استفاده قرار نمی گیرند.
اگرچه واژه زباله های الکترونیکی مفهومی کلی را می رساند، اما حدودا به تمامی وسایل خانه و کسب و کار همچون لوازم تلویزیون، کامپیوتر، لپ تاپ، تبلت، تلفن همراه یا یخچال و فریزر، ماشین های لباسشویی و اسباب بازی هایی که شامل قطعات الکترونیکی هستند و از راه برق یا باتری تأمین می شوند، بعد از گذراندن عمر مفید خود، اطلاق می شود. مفهومی که واژه زباله می رساند، مواردی مازاد بر استفاده دارنده آن است که به صورت معمول استفاده دیگری از آنها نمی گردد، اما زباله های الکترونیکی علیرغم مشکلات و خطراتی که به علت مواد سازنده خود دارند، ماده های ارزشمندی هستند که در صورت مدیریت و بازیافت می توانند دومرتبه به چرخه استفاده بازگردند.
مشکل زباله های الکترونیکی اما به علت طبیعت محصولات ساخته شده و معضلات دفع آنها که مضراتی برای محیط زیست و جوامع انسانی دارد یک نگرانی جهانی است و با وجود این که تخمین میزان جهانی این زباله ها دشوار است، اما واضح است که حجم عظیمی از آنها به کشورهای درحال توسعه که فرایندهای بازیافت روندی ابتدایی دارد ختم می شود. در سالهای اخیر، نگرانی ها در رابطه با زباله های الکترونیکی افزایش پیدا کرده، به صورتی که سازمان ملل متحد هم در رابطه با افزایش چشم گیر زباله های الکترونیکی در جهان اخطار داد. یک برنامه ابتکاری سازمان ملل با عنوان حل مشکل زباله های الکترونیکی گزارشی منتشر نمود که برآورد می کرد وزن ابزار الکترونیکی دور ریخته شده در سال در سرتاسر جهان تا سال ۲۰۱۷ به ۶۵ میلیون و ۴۰۰ هزار تن خواهد رسید و بیشتر افزایش این نوع زباله متعلق به کشورهای رو به رشد خواهد بود.
طبق این گزارش خیلی از لوازم الکترونیکی که به صورت نامناسبی دور انداخته می شوند، شامل مواد شیمیایی همچون بریلیوم، آرسنیک، کادمیوم، جیوه و سرب هستند که در صورت رهاسازی در طبیعت بعد از انتهای عمر مفید و بازیافت نشدن صحیح، آلوده کننده خطرناک محیط زیست به شمار می روند؛ این زباله ها همینطور شامل فلزاتی همچون پلاتین، طلا، نقره، مس، قلع، آلومینیوم و منگنز و هم پلاستیک هستند که بعنوان عناصر باارزشی شناخته می شوند و می توانند برای مصارف صنعتی باردیگر به چرخه تولید بازگردند.
کارشناسان گفته اند تاکنون ۱۷ عنصر دارای خصوصیت های الکترومغناطیسی در جهان کشف و استخراج شده است و این فلزات در تمامی محصولات الکترونیکی امروز شامل مانیتورها، موبایل ها و حتی پره های انرژی بادی به کار گرفته می شوند. بازیافت این عناصر کمیاب در دستور کار استراتژیک تمام کشورهای دنیا قرار گرفته و به شکلی اغلب کشورها تمامی زباله های الکترونیکی خود شامل موبایل و کامپیوتر و تلویزیون و غیره را جمع آوری کرده و این فلزات گرانبها را از آنها جدا می کنند و سپس مورد بازیافت قرار می دهند.
چین که در سال ۲۰۱۱ به دومین کشور تولیدکننده زباله های الکترونیکی تبدیل گشته بود، در کنار معضلات زیست محیطی که تجمع زباله های الکترونیکی در این کشور به دنبال داشت توانست با راه اندازی صنعت زباله های الکترونیکی اشتغال زایی کرده و از مواهب بازتولید فلزات پرارزش در این زباله ها هم بهره مند شود. به اعتقاد کارشناسان، دفن زباله های الکترونیکی که به شکل وسیعی صورت می گیرد، اشتباه دیگری است که به علت وجود مواد شیمیایی خطرناک سبب ورود عناصر سنگین و سمی به آب های زیر زمینی، خاک و همینطور انتشار گازهای خطرناک در محیط شده و در صورت وجود آب های سطحی و بارندگی این آلودگی ها سریع تر به آب های زیرزمینی راه یافته و از راه چرخه آبی، حیات آبزیان و دیگر موجودات زنده همچون انسان را به خطر می اندازند.
همچنین سوزاندن این محصولات سبب می شود فلزات داخل این وسایل فرایندی مشابه فرآیند استخراج را طی کنند که سبب آزاد شدن تشعشعات رادیواکتیویته می شود و بسیار آلاینده است و سوزاندن پلاستیک موجود در لوازم الکترونیکی هم گازهای سمی خطرناک همچون دیوکسین منتشر می کند.
طبق اطلاعات گزارش دوسامتینگ از کمپین های بزرگ برای جوانان و تغییرات اجتماعی، در سال ۲۰۰۹ مجموع وزن تلویزیون ها، کامپیوترها، لوازم جانبی (شامل پرینترها، اسکنرها، ماشین های فکس)، موس ها، کیبوردها و تلفن های همراه از کار افتاده ۲.۳۷ میلیون تن بود، هر ساله ۲۰ تا ۵۰ میلیون تن زباله الکترونیکی در سرتاسر جهان ایجاد می شود، گوشیهای همراه و سایر وسایل الکترونیکی شامل مقدار زیادی مواد پرارزش همچون طلا یا نقره هستند، بازیافت یک میلیون لپتاپ، انرژی مورد نیازی معادل نیروی برق ۳۶۵۷ خانه در آمریکا را تأمین می کند، ۲۴۰ کیلوگرم سوخت فسیلی، ۲۱ کیلوگرم مواد شیمیایی و ۱۵۰۰ کیلوگرم آب برای تولید یک کامپیوتر و مانیتور نیاز است.
حل معضل زباله های الکترونیکی با آموزش و تغییر عادات افراد در نتیجه ی آگاهی آغاز می شود؛ خیلی از مردم جهت کمک به بازیافت روزنامه، بطری، پلاستیک و سایر لوازم کاغذی و پلاستیکی آموزش دیده اند؛ با تلاش مناسب میتوان لوازم الکترونیکی را هم به صورت مناسب بازیافت کرد. ازاین رو با عنایت به این که اگر پسماند زباله های الکترونیکی همراه پسماندهای خانگی جمع آوری شود، به سامانه دفع زباله های معمولی راه می یابد، ضروریست نهادهای مربوطه برای جمع آوری، تفکیک از مبدأ، حمل و بازیافت این زباله ها برنامه ریزی کنند، همانطور که هم اکنون در خیلی از کشورها زباله های الکترونیکی در مبدأ از سایر زباله ها جدا می شوند.
راهی برای معضل زباله های الکترونیکی
موسسه IBM راهی یافته است که می تواند گوشیهای هوشمند قدیمی سمی را به پلاستیک هایی با قابلیت پزشکی تبدیل کند؛ محققان IBM یک فرایند چرخه جدید یافته اند که می تواند پلی کربناتی که برای ساختن گوشیهای هوشمند و سی دی ها مورد استفاده قرار می گیرد را تبدیل به پلاستیک های غیرسمی کند که به اندازه ای ایمن و محکم هستند که می توانند در مصارف پزشکی مورد استفاده قرار گیرند. پلی کربنات نه تنها در گوشیهای هوشمند و سی دی ها بلکه در صفحه های LED، لنزهای عینک و ظروف آشپزخانه یافت می شود؛ این مواد با گذشت زمان بر اثر تجزیه به بیسفونل ای (که ترکیب شیمیایی خطرناکی است) تبدیل می شوند و نگرانی قابل توجهی در رابطه با تاثیرات این مواد شیمیایی بر روی مغز وجود دارد.
اما طبق جدید ترین "گزارش مونیتور زباله الکترونیکی جهانی ۲۰۲۰" سازمان ملل متحد، زباله الکترونیکی شامل هر وسیله ای که دو شاخه یا باطری دارد، در سال ۲۰۱۹ به رکورد ۵۳.۶ میلیون تن رسید که ۲۱ درصد نسبت به سال ۲۰۱۸ رشد داشت.
از میان وسایل الکترونیکی که سال میلادی ۲۰۱۹ دور ریخته شدند، تنها ۱۷.۴ درصد به ارزش ۱۰ میلیارد دلار بازیافت شدند. این به معنای آن است که طلا، نقره، مس، پلاتین و سایر مواد پرارزش به ارزش ۵۷ میلیارد دلار که بالاتر از تولید ناخالص داخلی کشورهای زیادی است، به جای اینکه تصفیه و بازیافت شوند، دورریخته شده و سوزانده شدند. طبق گزارش کیتکونیوز، سازمان ملل متحد پیشبینی کرده که زباله الکترونیکی امکان دارد تا سال ۲۰۳۰ به ۷۴ میلیون تن افزایش پیدا کند.
آفریقا چگونه در برخورد با زباله های الکترونیکی پیشتاز است؟
کشورهای آفریقایی راه مقابله با زباله های الکترونیکی را نشان می دهند. تلاش ۱۳ کشور در آفریقا با عنایت به نظارت جهانی زباله های الکترونیکی در سال ۲۰۲۰ یک سیاست، قانون و یا مقررات در ارتباط با زباله های الکترونیکی را داشتند. تلاشهای آنها می تواند درسی برای کشورهای دیگر در سرتاسر جهان باشد که به دنبال بهبود سیستم های مدیریت زباله الکترونیکی خود هستند. راهکارهای بلندمدت برای مدیریت زباله های الکترونیکی به یک رویکرد منصفانه و اقتصادی مقرون به صرفه برای مسئولیت توسعه یافته تولیدکننده (EPR) نیاز دارد. مقررات باید شامل تعاریف روشن و قابل درک از ذی نفعان مختلف زباله الکترونیکی باشد تا از سردرگمی جلوگیری شود؛ خیلی از کشورهای آفریقایی در مقررات خود تعاریفی را در مورد مدیریت زباله های الکترونیکی و EPR عرضه کرده اند.
در نیجریه تولیدکنندگان به پوشش هزینه های مدیریت زباله های الکترونیکی همچون جمع آوری زباله، جداسازی و انتقال، تصفیه و بازیافت و دفع نهایی و همینطور کمپین های اطلاع رسانی و آگاهی عمومی و برنامه های آموزشی کمک می کنند. تجربه آفریقا در مدیریت زباله های الکترونیکی نگاههای جالبی را برای همه کشورها فراهم می آورد تا در هنگام ایجاد یک سیستم مدیریت زباله الکترونیکی در نظر بگیرند.
بازیافت زباله های الکترونیکی با پوست گوجه فرنگی
محقق ایرانی دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا و همکارانش نشان دادند که با استفاده از میکرو و نانو ذرات بوجود آمده از پوست گوجه فرنگی و ذرت میتوان عناصر گرانبهای موجود در زباله های الکترونیکی را جذب کرد.
امیر شیخی، استادیار مهندسی شیمی دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا، در اینباره اظهار داشت: محصولات زائد مانند ذرت، تفاله چوب، پنبه و پوست گوجه فرنگی اغلب در محل های دفن زباله یا کمپوست قرار می گیرند. ما می خواستیم این محصولات زائد را به ذرات میکرو یا نانومقیاس تبدیل نماییم که قادر به استخراج عناصر کمیاب خاکی از زباله های الکترونیکی هستند. برای آماده سازی، تیم تحقیقات شیخی پوست گوجه فرنگی و ذرت را آسیاب کردند و تفاله چوب و کاغذ پنبه را به قطعات کوچک و نازک برش دادند و در آب خیس کردند. سپس، این مواد را به روشی کنترل شده واکنش شیمیایی دادند تا آنها را به سه بخش مجزا از مواد کاربردی تجزیه کنند که شامل "ریز محصولات (میکرو مقیاس) "، "نانوذرات" و "بیوپلیمرهای محلول" می شود. افزودن ریز محصولات یا نانوذرات به محلول های نئودیمیم فرایند جداسازی را شروع کرد و در نتیجه نمونه های نئودیمیم را جذب کردند.
به تازگی هم مجمع بین المللی زباله الکتریکی و الکترونیکی (WEEE) اعلام نمود که سال جاری پنج میلیارد و ۳۰۰ میلیون دستگاه تلفن همراه دورریخته می شود. مطالعات نشان می دهد خیلی از افراد، گوشیهای قدیمی خویش را به جای بازیافت، نگه می دارند. مواد معدنی پرارزش مانند مس در سیم یا کبالت در باتری های قابل شارژ که از زباله های الکترونیکی بازیافت نمی شوند، باید از معادن استخراج شوند. اسکال لورروی، مدیرکل WEEE اعلام نمود افراد معمولاً به این حقیقت واقف نیستند که این مواد بی اهمیت، ارزش بسیار زیادی دارند و در سطح جهانی، حجم عظیمی را می سازند.
وی اعتقاد دارد این دستگاه ها، منابع بسیار مهمی محسوب می شوند که می توانند در تولید دستگاههای الکترونیکی یا تجهیزات دیگری مانند توربین های بادی، باتری های خودروی برقی یا پنل های خورشیدی که همگی برای گذار دیجیتالی و سبز به جوامع کم کربن، اهمیت اساسی دارند، استفاده شوند.
با توجه به حضور محصولات الکترونیک در زندگی روزمره همه جوامع، ضرورت یک سیاست صحیح و چگونگی برخورد با بازمانده این محصولات مورد توجه است و با عنایت به اخطارهایی که در صورت ادامه این روند، در رابطه با انباشت زباله های الکترونیکی در سالهای آینده داده می شود، ایران هم بعنوان یک کشور درحال توسعه، موظف است سیاست و راهبردی مناسب اتخاذ کند تا بتواند علاوه بر داشتن نقشی موثر در کاهش این زباله ها و اثرات مخرب آنها، از فرصت های ایجادشده استفاده نماید.
منبع: mihost.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب